Beni ambientaliBeni ambientali

Indietro

Fosso Pian dell'Acqua (Gruppo del M. Nerone)

Avanti

Gruppo del Monte Catria (emergenze naturali)

Monte Petrano (emergenze naturali)



SETTORE DI BACINO: alto bacino

CATEGORIA GEOMORFOLOGICA: dorsali carbonatiche (Dorsale Umbro-Marchigiana)

CATEGORIA DI AMBIENTE: ambienti vari (zone rocciose, boschi, arbusteti, formazioni erbacee, acque dolci nell'alto corso)

LOCALITA': M. Petrano (coordinate geografiche della vetta: 43° 30' 49.15'' N, 12° 37' 11.85'' E), per circa la metà al di sopra degli 800 m e comprendente in parte le gole del Bosso e del Burano

COMUNI: Cagli e Cantiano

SUPERFICIE: 2.600 ettari circa

QUOTA: 300 - 1162 m

CARATTERI CLIMATICI: temperature medie annuali 11°-12°, precipitazioni medie annuali 1100-1200 mm, tipo climatico (secondo Köppen) cfb.

CARATTERI VEGETAZIONALI: piano vegetazionale collinare e montano, fascia vegetazionale submediterranea - sottofasce collinare interna e submontana.

CARTOGRAFIA IGM: F. 290 - sez. I (ed. 1998); ed. precedente F.116 IV S.O., F.116 IV S.E., F.116 III N.E.

PERIMETRAZIONE: quella dell'emergenza botanico-vegetazionale BB n.5 prevista nel P.P.A.R. delle Marche, con esclusione del M. Nerone.

EMERGENZE CONTIGUE: Gruppo del Monte Nerone e Gruppo del Monte Catria.

PROPRIETA': demaniale e privata.

AMBIENTI: boschi di caducifoglie, rimboschimenti di conifere esotiche e pascoli per lo più sommitali; ambienti rocciosi per lo più calcarei e calcareo-marnosi; corsi d'acqua montani (T. Burano e T. Bosso e loro tributari); campi coltivati alle quote più basse.

TIPI DI VEGETAZIONE E FLORA VASCOLARE: querceti di Roverella da xerofili a meso-xerofili, orno-ostrieti, faggete, rimboschimenti di conifere esotiche, arbusteti; vegetazione dei luoghi rocciosi e sassosi; pascoli da mesici a xerici, pascoli cespugliati, incolti erbosi; bosco ripariale e vegetazione erbacea igrofila lungo i corsi d'acqua; vegetazione di luoghi antropizzati lungo le strade, presso edifici, nei coltivi, ecc.

Alberi, arbusti e rampicanti legnosi: tra le specie presenti si ricordano Acer campestre, Acer monspessulanum, Acer opalus subsp. obtusatum, Acer pseudoplatanus, Alnus glutinosa, Asparagus acutifolius, Cercis siliquastrum, Clematis vitalba, Colutea arborescens, Cornus mas, Cornus sanguinea, Corylus avellana, Cotinus coggygria, Crataegus laevigata, Crataegus monogyna, Cytisophyllum sessilifolium, Cytisus hirsutus subsp. polytrichus, Daphne laureola, Daphne oleoides, Emerus major, Euonymus europaeus, Fagus sylvatica, Fraxinus excelsior, Fraxinus ornus, Genista tinctoria, Hedera helix, Hypericum hircinum (Gola del Burano), Ilex aquifolium, Juniperus communis, Laburnum anagyroides, Ligustrum vulgare, Lonicera caprifolium, Lonicera etrusca, Lonicera xylosteum, Malus sylvestris, Ostrya carpinifolia, Populus nigra, Prunus mahaleb, Prunus spinosa, Quercus cerris, Quercus ilex, Quercus pubescens, Rhamnus cathartica, Rhamnus pumila, Ribes alpinum, Ribes multiflorum, Robinia pseudacacia, Rosa arvensis, Rosa nitidula, Rosa squarrosa, Rubia peregrina, Rubus ulmifolius, Salix alba, Salix elaeagnos, Salix purpurea, Sorbus aria, Sorbus domestica, Spartium junceum, Teucrium flavum, Ulmus minor, Viburnum lantana, Viburnum tinus, Viscum album. Tra le specie non autoctone introdotte nei rimboschimenti Pinus nigra.

Piante erbacee e camefite: si ricordano tra le tante Acinus alpinus, Aconitum lycoctonum, Adianthum capillus-veneris, Aegopodium podagraria, Aethionema saxatile, Alliaria petiolata, Allium pendulinum, Allium sphaerocephalon, Allium ursinum, Alyssoides utriculata, Anchusa azurea, Anemonoides nemorosa, Anthyllis vulneraria, Arabis collina, Armeria canescens, Arum italicum, Arum maculatum, Asperula purpurea, Asphodeline lutea, Asplenium scolopendrium, Asplenium trichomanes, Athyrium filix-femina, Briza media, Bromus erectus, Buglossoides purpurocaerulea, Bupleurum falcatum subsp. cernuum, Calamintha nepeta, Campanula glomerata subsp. elliptica, Campanula persicifolia, Campanula rapunculus, Campanula trachelium, Cardamine bulbifera, Cardamine impatiens, Carduus nutans, Carduus pycnocephalus, Carlina acanthifolia, Carlina vulgaris, Centaurea ambigua, Centaurea triunfetti, Centaurium erythraea, Cephalanthera damasonium, Cephalanthera longifolia, Cerastium arvense subsp. suffruticosum, Ceterach officinarum, Cirsium morisianum, Clinopodium vulgare, Colchicum lusitanum, Conium maculatum, Convolvulus arvensis, Coronilla minima, Corydalis cava, Corydalis pumila, Crepis lacera, Crocus vernus, Cruciata glabra, Cruciata laevipes, Cyanus triumfetti, Cyclamen hederifolium, Cyclamen repandum, Cynoglottis barrelieri, Cynosurs echinatus, Cystopteris fragilis, Dactylis glomerata, Dactylorhiza fuchsii, Dactylorhiza sambucina, Delphinium fissum, Dianthus carthusianorum subsp. tenorei, Dianthus monspessulanus, Dianthus sylvestris, Digitalis lutea subsp. australis, Doronicum columnae, Dorycnium hirsutum, Dorycnium herbaceum, Dryopteris filix-mas, Echinops ritro, Echium vulgare, Epilobium dodonaei, Eryngium amethystinum, Erysimum pseudorhaeticum, Eupatorium cannabinum, Euphorbia dulcis, Ferula glauca, Ferulago campestris, Festuca heterophylla, Filipendula vulgaris, Fragaria vesca, Fritillaria montana, Galanthus nivalis, Galium aparine, Galium verum, Gentiana columnae, Geranium nodosum, Geum urbanum, Globularia bisnagarica, Gymnadenia conopsea, Helianthemum nummularium subsp. obscurum, Helichrysum italicum, Helleborus bocconei, Helleborus foetidus, Hepatica nobilis, Himantoglossum adriaticum (KLAVER, com. pers.), Hippocrepis comosa, Hylotelephium maximum, Hypericum montanum, Hypericum perforatum subsp. angustifolium, Hypericum tetrapterum, Inula conyzae, Knautia purpurea, Lactuca perennis, Lamium maculatum, Lathyrus latifolius, Lilium bulbiferum subsp. croceum, Lilium martagon, Luzula sylvatica, Malva moschata, Melica ciliata, Melica uniflora, Melittis melissophyllum, Mercurialis perennis, Narcissus poeticus, Neotinea tridentata, Ononis spinosa, Ophrys fusca, Orchis mascula, Orchis morio, Orchis x colemanii, Pastinaca sativa subsp. urens, Petrorhagia saxifraga, Plantago media, Platanthera bifolia, Polygonatum multiflorum, Polygonatum odoratum, Polysticum aculeatum, Potentilla micrantha, Primula veris subsp. suaveolens, Primula vulgaris, Prospero autumnale, Prunella laciniata, Pseudolysimachion spicatum, Pteridium aquilinum, Pulicaria dysenterica, Ranunculus illyricus, Ranunculus millefoliatus, Rhinanthus alectorolophus, Romulea columnae, Rumex crispus, Rumex obtusifolius, Salvia glutinosa, Sambucus ebulus, Sanguisorba minor subsp. balearica, Sanicula europaea, Saponaria ocymoides, Saponaria officinalis, Satureja montana, Saxifraga bulbifera, Saxifraga callosa, Saxifraga granulata, Saxifraga rotundifolia, Scabiosa uniseta, Scilla bifolia, Scrophularia canina, Securigera securidaca, Securigera varia, Sedum acre, Sedum album, Sedum dasyphyllum, Sedum rupestre, Sedum sexangulare, Sempervivum tectorum, Sherardia arvensis, Smyrnium perfoliatum, Solenanthus apenninus, Solidago virgaurea, Spiranthes spiralis, Stachys officinalis, Stachys sylvatica, Stellaria holostea, Tamus communis, Teucrium chamaedrys, Teucrium montanum, Thalictrum aquilegiifolium, Thesium divaricatum, Tordilium maximum, Tragopogon porrifolius, Tragopogon pratensis, Trifolium ochroleucon, Trifolium strictum, Tussilago farfara, Urtica dioica, Valeriana officinalis, Verbena officinalis, Viola eugeniae (dati in parte da BRILLI-CATTARINI 1956, BRILLI-CATTARINI 1958, BRILLI-CATTARINI 1971, BRILLI-CATTARINI e GUBELLINI 1987, KLAVER 2011).

FUNGHI: si ricordano Abortiporus biennis, Agaricus arvensis, Agaricus silvaticus, Agaricus xanthodermus, Amanita citrina, Amanita crocea, Amanita fulva, Amanita ovoidea, Amanita pantherina, Amanita phalloides, Amanita rubescens, Amanita vaginata, Armillaria mellea, Boletus aereus, Boletus aestivalis, Boletus luridus, Boletus queletii, Boletus radicans, Boletus satanas, Clathrus ruber, Clitocybe geotropa, Clitocybe gibba, Clitocybe nebularis, Clitocybe odora, Clitopilus prunulus, Coprinellus micaceus, Coprinus atramentarius, Coprinus comatus, Cortinarius infractus, Cortinarius polymorphus (MALETTI e PAOLINI 2003), Cystoderma amiantinum, Entoloma sinuatum, Fomes fomentarius, Ganoderma applanatum, Ganoderma lucidum, Geastrum fimbriatum, Gliophorus laetus, Gymnopus dryophilus, Hebeloma crustuliniforme, Hygrocybe aurantiosplendens, Hygrocybe catharellus, Hygrocybe ceracea, Hygrocybe chlorophana, Hygrocybe coccinea, Hygrocybe conica, Hygrocybe pratensis, Hygrocybe psittacina, Hygrocybe punicea, Hygrocybe reidii, Hygrocybe splendidissima, Hygrocybe virginea, Hygrophorus arbustivus, Hygrophorus eburneus, Hygrophorus hypothejus (MALETTI e PAOLINI 2011), Hygrophorus penarius, Hygrophorus persoonii, Hypholoma fasciculare, Hypholoma sublateritium, Infundibulicybe bresadolanaLaccaria laccata, Lactarius chrysorrheus, Lactarius zonarius, Leccinum pseudoscabrum, Lepiota clypeolaria, Lepiota cristata, Lepista inversa, Lepista nuda, Leucoagaricus leucothites, Limacella guttata (MALETTI e PAOLINI 2003), Lycoperdon perlatum, Lyophyllum gambosum, Macrolepiota excoriata, Macrolepiota mastoidea (MALETTI e PAOLINI 2011), Macrolepiota procera, Marasmius oreades, Marasmius scorodonius, Melanoleuca subbrevipes (MALETTI e PAOLINI 2005), Mycena pura, Omphalotus olearius, Oudemansiella radicata, Panaeolus semiovatus, Peziza vesiculosa, Phallus impudicus, Ramaria botrytis, Ramaria flava, Rhodocollybia butyracea, Russula albonigra, Russula delica, Russula foetens, Russula fragilis, Russula heterophylla, Russula nigricans, Russula vesca, Schizophyllum commune, Scleroderma verrucosum, Trametes versicolor, Tricholoma acerbum, Tricholoma saponaceum, Tricholoma scalpturatum, Tricholoma sejunctum, Tricholoma sulphureum, Tricholosporum goniospermum, Xerocomus chrysenteron, Xylaria hypoxylon.

FAUNA: Mammiferi: Riccio, Ghiro, Scoiattolo, Ratto delle chiaviche, Tasso, Capriolo, Cinghiale. Lupo (MARZANI, com. pers.). Istrice, Daino (LELI, com. pers.). Lepre, Volpe, Faina, Puzzola, Donnola (FERMANELLI 1992). Gatto selvatico (RICCI, com. pers.) (1). Martora (FAGIOLO, com. pers.).

Uccelli: nidificanti: Sparviere, Poiana, Quaglia, Coturnice, Tortora, Cuculo, Gufo comune, Assiolo, Allocco, Barbagianni, Succiacapre, Rondone, Rondone maggiore (nella Gola del Bosso), Martin pescatore, Upupa, Torcicollo, Picchio verde, Picchio rosso maggiore, Tottavilla, Allodola, Rondine, Rondine montana, Balestruccio, Ballerina bianca, Ballerina gialla, Prispolone, Spioncello, Calandro, Merlo acquaiolo, Scricciolo, Pettirosso, Culbianco, Codirossone, Codirosso spazzacamino, Usignolo, Saltimpalo, Passero solitario, Tordo bottaccio, Tordela, Usignolo di fiume, Luì piccolo, Capinera, Pigliamosche, Picchio muratore, Cardellino, Cinciallegra, Cinciarella, Cincia bigia, Cincia mora, Codibugnolo, Rigogolo, Averla piccola, Ghiandaia, Gazza, Taccola, Cornacchia grigia, Storno, Passera d'Italia, Passera mattugia, Fringuello, Ciuffolotto, Verdone, Fanello, Zigolo giallo, Zigolo nero, Ortolano, Strillozzo.
Invernali e di passo (alcuni anche sedentari): Airone cenerino, Sparviere, Poiana, Gheppio, Coturnice, Pavoncella, Beccaccia, Allocco, Barbagianni, Picchio verde, Tottavilla, Rondine montana, Merlo acquaiolo, Scricciolo, Passera scopaiola, Sordone, Pettirosso, Saltimpalo, Tordo bottaccio, Tordela, Usignolo di fiume, Fiorrancino, Picchio muratore, Cincia bigia, Cincia mora, Cinciarella, Cinciallegra, Codibugnolo, Ghiandaia, Gazza, Gracchio corallino, Cornacchia grigia, Taccola, Passera d'Italia, Passera mattugia, Fringuello, Verzellino, Verdone, Lucarino, Zigolo nero.
Sono inoltre rilevanti le segnalazioni del Gufo reale (Gola del Burano) e del Piviere tortolino.

Rettili: Biacco, Ramarro. Orbettino, Lucertola muraiola, Natrice tassellata, Biscia d'acqua, Colubro liscio (Gola del Burano - dato citato anche per il M. Catria - LELI, com. pers.). Vipera comune (MARZANI, com. pers.).

Anfibi: Geotritone italiano, Rospo comune (MARZANI, com. pers.). Rana verde (Gola del Burano, LELI, com. pers.).

Pesci: Anguilla, Cavedano, Trota (UGOLINI, com. pers.). Barbo comune, Carassio comune, Carpa, Lasca, Vairone (MARZANI, com. pers.).

Lepidotteri Esperoidei e Papilionoidei: Anthocaris cardamines, Argynnis paphia, Chazara briseis, Coenonympha arcania, Coenonympha pamphilus, Colias (cfr.) alfacariensis, Colias crocea, Erynnis tages, Euphydryas provincialis, Gonepteryx rhamni, Hipparchia fagi, Hipparchia semele, Iphiclides podalirius, Kanetisa circe, Limenitis reducta, Lycaena alciphron, Lycaena phlaeas, Lycaena virgaureae, Maniola jurtina, Melanargia galathea, Melitaea didyma, Ochlodes sylvanus, Papilio machaon, Parnassius mnemosyne (MARZANI, com. pers.), Pieris brassicae, Pieris napi, Polygonia c-album, Polyommatus bellargus, Polyommatus (cfr.) coridon, Polyommatus virgilius, Pyronia tithonus, Satyrus ferula, Thymelicus sylvestris, Thymelicus acteon.

Lepidotteri Sfingidi: Macroglossum stellatarum.

Lepidotteri Zigenidi: Zygaena rubicundus.

Ortotteri: Sago pedo, Tettigonia viridissima.

Crostacei Decapodi: Granchio di fiume (Potamon fluviatile), Gambero di fiume (Austropotamobius italicus).

Molluschi: Ancylus fluviatilis, Cepaea nemoralis, Chondrina avenacea, Granaria illyrica, Hygromia cinctella, Pomatias elegans, Radix peregra, Retinella olivetorum, Rumina decollata.

IMPORTANZA NATURALISTICA: il Monte Petrano ha notevole importanza sia dal punto di vista paesaggistico, sia geologico, geomorfologico, paleontologico, floristico e faunistico.
Specie di piante rare nella Provincia di Pesaro e Urbino o nelle Marche sono Aconitum lycoctonum, Corydalis pumila, Cystopteris fragilis, Daphne oleoides, Echinops ritro, Fritillaria montana, Gentiana columnae, Hypericum hircinum (Gola del Burano), Polygonatum odoratum, Pseudolysimachion spicatum, Rhamnus cathartica, Rhamnus pumila, Ribes alpinum, Ribes multiflorum, Romulea columnae, Solenanthus apenninus, Viburnum tinus.
Specie di animali rari nella Provincia di Pesaro e Urbino o nelle Marche sono la Martora, il Gatto selvatico, il Sordone, il Codirossone, il Gufo reale, il Merlo acquaiolo, il Geotritone e lo Scazzone.
Il Piano Paesistico Ambientale Regionale delle Marche (1989) considera tra le emergenze geologiche la Gola del T. Bosso e il M. Petrano-Gola del Burano, tra le emergenze geomorfologiche il M. Petrano-Gola del Burano e tra le emergenze botanico-vegetazionali di rilevante valore (BB) tutto il M. Petrano assieme al vicino M. Nerone.

PRESENZA ANTROPICA: da scarsa a consistente.

INSEDIAMENTI: albergo e insediamento turistico con villette e bar.

INSEDIAMENTI LIMITROFI: Cagli, Secchiano, Moria, Palcano, Ponte d'Azzo, le Foci.

VIE DI COMUNICAZIONE: alcune strade provinciali e strada statale nel fondovalle.

UTILIZZO DEL TERRITORIO: pascolo, produzione di legna, raccolta di funghi e tartufi, caccia, escursionismo, turismo residenziale.

DEGRADAZIONI AMBIENTALI IN ATTO: eccessiva ceduazione dei boschi, nella parte sommitale costruzioni ad uso turistico, zona per campeggio, eccessiva frequentazione antropica e traffico motorizzato con disturbo per la fauna e degradazione dei prati.

PERICOLI FUTURI PER L'AMBIENTE: degradazioni legate alla ceduazione dei boschi e all'aumento dell'utilizzo turistico.

FORME DI PROTEZIONE ESISTENTI:

DLGS n. 42/2004 “Codice dei beni culturali e del paesaggio”

Foresta Demaniale Regionale di M. Petrano, estesa 751,23 ettari (in FERMANELLI, 1992), dislocata nel versante N ed E e in misura ridotta nel versante SE e nel versante O-NO del contiguo M. Tenetra (Gruppo del M. Catria).

Area floristica protetta di Ponte Alto (Gola del Burano), estesa 4 ha circa (L. Reg. Marche 52/1974, D.P.G.R. n. 73/97).

SIC_IT5310019 “Monti Catria e Acuto” (esteso anche su parte del fianco del Petrano nella Gola del Burano).

FORME DI PROTEZIONE PROPOSTE DALL'ASSOCIAZIONE NATURALISTICA ARGONAUTA DI FANO:
- inclusione nel Parco naturale regionale del M. Nerone previsto dal Piano Paesistico Ambientale Regionale delle Marche del 1989. Già nel 1977 era stato elaborato un progetto di parco naturale dei Monti Catria e Nerone, comprendente anche il M. Petrano, su un'area di 16.652 ha nei Comuni di Piobbico, Apecchio, Cantiano, Cagli, Serra S. Abbondio e Frontone (TECNECO 1977);
- riduzione dell'uso turistico della zona sommitale.

ALTRI RIFERIMENTI BIBLIOGRAFICI:
BALLELLI e altri 1981, BALLELLI e PEDROTTI 1996, CARNEVALI e NESCI 2005.
Informazioni presenti sul web:
http://www.ambiente.marche.it/Ambiente/Natura/Infrastrutturaverde/Areefloristiche.aspx

www.ambiente.marche.it/Ambiente/Natura/ReteNatura2000/Cartografia.aspx

NOTE:
(1) Il Gatto selvatico, presente sul Petrano fino agli anni 1960-1970 (LELI, com. pers.), prima di questa segnalazione non era più stato rilevato.

 


Dettaglio scheda
  • Data di redazione: 01.01.2001
    Ultima modifica: 25.04.2020

Nessun documento correlato.


Indietro

Fosso Pian dell'Acqua (Gruppo del M. Nerone)

Avanti

Gruppo del Monte Catria (emergenze naturali)